Obligatoryjny dozór nad młodocianym sprawcą przestępstwa to jedno z narzędzi, które polski system prawny stosuje w celu resocjalizacji młodych osób, które weszły w konflikt z prawem. Jest to środek probacyjny, który ma na celu nie tylko kontrolę, ale przede wszystkim wsparcie młodocianego w jego powrocie na właściwą drogę. W jakich sytuacjach stosowany jest ten dozór i jakie cele mu przyświecają?
Obowiązki młodocianego sprawcy objętego obligatoryjnym dozorem
Obligatoryjny dozór wobec młodocianego sprawcy jest stosowany przede wszystkim w przypadkach popełnienia przez niego przestępstwa umyślnego. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że oddanie młodocianego pod dozór kuratora jest obligatoryjne, nawet jeśli tylko jedno z kilku przestępstw ma charakter umyślny (wyrok SN z dnia 23 października 2014 r., IV KK 172/14).
Obowiązki młodocianego sprawcy:
- Stawianie się na wezwania sądu lub kuratora sądowego – młodociany musi być dostępny dla organów nadzorujących.
- Udzielanie wyjaśnień co do przebiegu dozoru – regularne raportowanie o swojej sytuacji.
- Umożliwienie kuratorowi sądowemu wejścia do mieszkania – konieczność dopuszczenia kuratora do miejsca zamieszkania.
- Informowanie kuratora o zmianie miejsca zatrudnienia, zamieszkania i pobytu – obowiązek informacyjny.
- Podejmowanie pracy lub nauki – młodociany powinien być aktywny zawodowo lub edukacyjnie.
- Dbanie o swoje zdrowie i kondycję psychiczną – troska o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne.
- Stosowanie się do wskazówek i poleceń kuratora sądowego – przestrzeganie zaleceń kuratora.
Rola kuratora sądowego w obligatoryjnym dozorze
Kurator sądowy pełni kluczową rolę w procesie resocjalizacji młodocianego sprawcy. Jego zadania obejmują:
- Nadzorowanie przebiegu dozoru – monitorowanie zachowania młodocianego.
- Udzielanie pomocy i wsparcia w procesie resocjalizacji – pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych.
- Współpraca z rodziną, szkołą, miejscem pracy – koordynacja działań resocjalizacyjnych.
- Składanie sądowi sprawozdań z przebiegu dozoru – raportowanie o postępach młodocianego.
Jak podkreślono w orzeczeniach Sądu Najwyższego, dozór ma nie tylko kontrolować, ale przede wszystkim wspierać młodocianego w pokonywaniu trudności (wyrok SN z dnia 8 listopada 2018 r., III KK 476/17).
Skutki naruszenia obowiązków przez młodocianego sprawcę
Naruszenie obowiązków dozoru może prowadzić do poważnych konsekwencji:
- Zmiana dozoru na dozór elektroniczny – zaostrzenie środków nadzoru.
- Tymczasowe aresztowanie – zatrzymanie młodocianego w areszcie.
- Odwołanie warunkowego zawieszenia wykonania kary – w przypadku poważnych naruszeń, sąd może zarządzić wykonanie kary.
Zalety i Wady obligatoryjnego dozoru
Zalety:
- Szansa na resocjalizację bez izolacji – młodociany pozostaje w swoim środowisku, co sprzyja pozytywnym zmianom.
- Możliwość udzielania pomocy w naturalnym środowisku – wsparcie w codziennym życiu.
- Uniknięcie negatywnych skutków izolacji penitencjarnej – brak odseparowania od społeczeństwa.
Wady:
- Ryzyko nieskuteczności w przypadkach poważnych problemów behawioralnych – nie zawsze dozór przynosi oczekiwane rezultaty.
- Obciążenie kuratorów dodatkowymi obowiązkami – zwiększona liczba zadań dla kuratorów.
- Możliwość naruszenia praw młodocianego – dozór może być postrzegany jako nadmierna kontrola.
Podsumowanie
Obligatoryjny dozór wobec młodocianego sprawcy to narzędzie, które może znacząco wspomóc proces resocjalizacji, pod warunkiem że jest stosowane w sposób przemyślany i adekwatny do sytuacji. Jego celem jest nie tylko kontrola, ale przede wszystkim wsparcie młodocianego w powrocie na właściwą ścieżkę życiową.
Artykuł napisał Adw. Patryk Skwiot
